Ertelemek bir Sanat mı? Yoksa Hastalık mı?
Sağlık 5 dk.
Ertelemek aslında en çok mükemmeliyetçi insanların yaşadığı, zorlu süreçler öncesinde ciddi şekillerde ortaya çıkan durumlardan birisi. Öncelikle erteleme sorunu ile her insanın hayatında bir dönem bile olsa karşılaştığını unutmamak gerekiyor. Herkesin yaşayabileceği bir sorunun çözümü ise sanıldığı kadar kolay olmadığı için pek çok yaratıcı, başarılı ve çalışkan insan bu durumun omuzlarına yüklediği zorluklarla mücadele ederken hem zamanını hem de hayatını kaçırıyor.
Ertelemek Ne Değildir?
Erteleyenler genel olarak çoğu zaman herhangi bir eyleme geçmeyi ertelerler, işleri son ana bırakırlar ve bir işe başlamadan önce yapılmasına gerek olmayan pek çok şey yapabilirler. Ertelemek genellikle tembellik ile karıştırılır. Ancak ertelemek ile tembellik kesinlikle aynı değildir. Tembel insanlar hiçbir şey yapmazlar ya da yapmak istemezler. Yapmamak onlar için sorun değildir. Ancak erteleyenler bir şeyler yapmak isteseler de başlamak onlar için zordur.
Bir işi ertelemek, insanı özgür kılmaz ya da rahatlatmaz. Bir projeye başlamamak, başlangıç gününde rahat hissetmek ya da daha keyifli işlerle uğraşmak değildir. Rahatlayan insanlar daha enerjik ve mutlu hissederler. Oysa erteleyen bir insan yapmak istediği ancak bir türlü başlayamadığı işini aklından çıkaramadığı için daha streslidir.
Erteleme Gereksinimine Bilimsel Bakış
Düşüncenin ve felsefenin atası olarak bilinen Aristoteles ve Sokrates erteleme durumu ile ilgili bir kelime oluşturmuşlardır. Akrasia kelimesi, daha iyi karar vermeye karşı davranma durumunu ifade eder. Yani insanlar yüzlerce yıldır bir şeyleri erteliyor. Akrasia başka bir iş yapılması gerektiğinin farkında olunsa da çok daha başka bir uğraş ile ilgilenilmesi durumu olarak da ifade edilebilir. Hayatımızdaki erteleme durumu bir görevi, işi, projeyi ya da sorumluluğu her an bir sonraki anda yapma planı ile hareket etmektir. Erteleme, procrastination, akrasia ya da farklı bir adla tanımlansa da sonuç aynıdır. Yolda olma sebebinizi ve takip etmenizi engelleyen güç, ertelemenin ta kendisidir.
Neden Erteliyoruz?
Yüzlerce yıldır insanlar bir şeyleri erteliyor ve bu durumun felsefi, psikolojik ve bilimsel pek çok tanımı var. Peki insanlar neden erteler? Kişi yapması gerekenin, yapması gerekeni yapmadığı durumda yaşayacaklarının farkındayken neden yapmaktan kaçınır?
Ertelemenin pek çok farklı nedeni olabileceğini, tek bir durumda pek çok nedenin bir araya gelebileceğini unutmamak gerek. Yapılan araştırmalara bakıldığı zaman insan beyninin tercihlerini kontrol etmenin zor olduğunu görmek mümkün. Bir davranışsal psikoloji araştırması sonucunda ortaya çıkan zaman tutarsızlığı kavramı da zihnin ertelemeye neden yatkın olduğunu açıklıyor. Zaman tutarsızlığı insan beyninin anlık ödüllere gelecekteki ödüllerden daha fazla değer verdiğini açıklayan bir kavramdır.
Zaman tutarsızlığını anlayabilmek için benlik kavramına daha yakından bakmak gerekir. Zaman tutarsızlığı kavramında her insanın iki benliği vardır. Bu iki benlik ayrımını şimdiki benlik ve gelecekteki benlik olarak yapabiliriz. Gelecekteki benlik uzun vadeli hedeflere odaklanırken şimdiki benlik harekete geçer. Kilo vermek isteyen birisi bunun için sağlıklı beslenmesi gerektiğini bilir. Ancak şimdiki benlik o tatlıyı yemek için harekete geçmek ister çünkü 10 yıl sonra sağlıksız beslenmenin nelere neden olacağı şimdiki benlik için anlamsızdır. Zaman tutarsızlığı kavramı erteleme sorununa oldukça temel bir yaklaşım sergilese de tek başına her zaman erteleme nedenini açıklamaya yeterli olmuyor.
Mükemmeliyetçi olmak ertelemenin bir diğer nedenidir. Yeni bir projeye başlarken “ya yeterince kusursuz olmazsa?” fikri ile birlikte projeyi sürekli erteleme gibi bir durum ortaya çıkabilir. Projeye hiç başlamamak olası bir olumsuzluğun önüne geçmek için en etkili çözüm gibi gözükse de eninde sonunda yeterli gelmeyeceğini unutmamak gerekir. Başlamaya korkmak pek çok insanın erteleme nedenidir. Doğru motivasyon ve yönlendirme ile kusursuzu arayan bir insanın erteleme sanatı konusunda uzmanlaşmaması sağlanabilir.
Erteleme Sanatında Uzmanlaşmamak İçin Yapılması Gerekenler
Erteleme sanatı istemeyerek de olsa uzmanlaşılan, bu durumu yaşayanlar için içten içe üzücü olan bir konudur. Ancak basit önlemler ile ertelemekten kurtulmak mümkün olabilir. En basitinden en zoruna kadar pek çok öneriyi uygulamaya çalışırken amaçtan uzaklaşmamak, sorunu kökten çözümlemek ve ertelemeye neden olan unsurları fark etmek için bir uzmandan destek almak her zaman en etkili yöntemdir. Kişinin kendisini yargılamadan, eleştirmeden ya da sorgulamadan anlatabileceği ve tamamen objektif olacağından emin olduğu birisi ile konuşarak yaşadığı sorunların üzerine gitmesi çok daha kolaydır. Ayrıca profesyonel destek almak sonuca daha doğru ve etkili bir şekilde ulaşmak açısından da önemlidir.
Erteleme konusunda günlük hayatta yapılacak ufak değişimlerin sürece nasıl etki ettiğini gözlemleyerek kendiniz için doğru olan değişiklikleri yapabilirsiniz. Yapılacaklar listesi oluşturmak, her gün belirli bir sayıda görevi tamamen bitirmeye odaklanmak, yeni güne yatağı toplamak ya da spor yapmak gibi ufak bir başarı ile başlamak erteleme durumunu kontrol altına alabilmek için yapılabileceklerden bazılarıdır. Elbette bu önerileri de doğru bir şekilde uygulayabilmek gerekir.
Rutin Oluşturmak: Bir rutin oluştururken kendinizi ve ailenizi zorlamadan, uyabileceğiniz bir planlama yapmaya özen göstermeniz gerekir. Ayrıca en ufak bir esnekliğe yer olmayan rutin planlamaları kısa sürede ertelemenin verdiğinden daha büyük bir başarısızlık hissine sahip olmanıza neden olabilir.
Yapılacaklar Listesi: Yapılan araştırmalar insanların zor olduğunu düşündükleri işleri daha çok ertelediklerini göstermektedir. Bir yapılacaklar listesi hazırlarken akla gelen her işi/projeyi yazmak yerine bir sonraki gün yapılması gereken en önemli 5 işi yazmak plana uymayı kolaylaştırıyor. Günün en verimli saatleri olan sabah saatlerine en zor işi koymak ve ilk önce onu tamamlamak günün geri kalanında daha verimli olmak için en etkili yöntemlerden birisi.
Böl, Parçala, Tamamla: Tek başına bir projeyi yapılacaklar listesine eklemek çok korkutucu olur. Söz konusu projenin adı “Ertelememe Projesi” olsun. Yapılacaklar listesinde “Ertelememe Projesini Bitir” adlı bir görev varsa bunu bitirmek bir yana projeye başlamak bile zordur. Oysa projeyi belirli aşamalara bölmek ve detaylandırmak her adımı yaptıkça motive olmak daha iyi hissettirir. Erteleme konusu üzerine araştırma yap, erteleme sorunu ile ilgili kitapları bul, erteleme nedenlerini listele, nedenleri oluşturacak çözümler üret ve uygula. Tek bir görevi 5 farklı alt göreve böldüğünüz zaman hepsinin çok daha kolay yapılabilir olmasının rahatlığını yaşayabilirsiniz.
İş hayatında yaşanan zorlukların üstesinden gelmek gerçekten çok kolay değildir. Bu nedenle öncelikle sorun yaşadığını hisseden kişilerin yalnız hissetmemesi ve pek çok çalışanın benzer deneyimleri olduğunu bilmesi gerekir. Erteleme ile ilgili sunulan pek çok çözüm olsa da bazen altta yatan tetikleyicilerden bazen de durumun çok daha kronikleşmiş olmasından ötürü öneriler yetersiz kalıyor. Önerilerin yetersiz kalması kişinin kendini daha başarısız hissetmesine neden olabilir. Ancak önerilerin de yetersiz kaldığı durumlarda profesyonel destek almayı gerçekten düşünmek ve gerçekleştirmek, aslında yaşanan durumun ne kadar kolay çözüme kavuştuğunu gördüğünüz an “keşke en başından yapsaydım” demenize neden olur.
AVİTA Online Psikolog ile alanında uzmanlaşan, farklı ihtiyaçlar özelinde destek veren psikologlardan istediğiniz zaman, istediğiniz yerde destek alabilirsiniz. Kaygı, odaklanamama, konsantrasyon bozukluğu gibi ertelemeye neden olan ya da ertelemeyi tetikleyen tüm sorunlarla ilgili online danışmanlarımız sizlere destek olmaya hazır. Ertelemenin insan hayatından götürdüğü zamanla birlikte, yaşattığı stresi göz önünde bulundurduğunuz zaman kısa sürede bu duruma bir çözüm bulmanın hayatınız için ne kadar değerli olduğunu görebilirsiniz.
