Blog

Sessiz Terk: Absenteizmin İş Yaşamına Etkileri

Absenteizm kavramı ilk kez 19. yüzyılın sonlarına doğru iş dünyasında ciddi bir problem olarak ortaya çıkmıştır. Sanayi devrimiyle birlikte fabrikalarda kitlesel üretim modeline geçilmesi, işçi devamsızlıklarının üretim süreçlerini olumsuz etkilemesi bu kavramın doğmasına zemin hazırlamıştır. Özellikle işçi sınıfının yoğun olduğu ve çalışma koşullarının ağır olduğu fabrikalarda absenteizm oranlarının arttığı gözlemlenmiştir.  

Absenteizm, çalışanların mazeretsiz veya sürekli olarak iş yerine gelmemesi ya da iş günlerinde sık sık devamsızlık yapması anlamına gelir. Latince “absens” (yok, bulunmayan) kökünden türeyen bu kavram, iş dünyasında verimliliği düşüren ve iş gücü kaybına yol açan bir sorun olarak kabul edilir. Özellikle sanayi devrimi ile iş gücünün kitlesel üretimde önemli hale gelmesi, absenteizmi iş dünyasında kalıcı bir konu haline getirmiştir.

Absenteizm, iş yerinde verimliliği ve iş akışını ciddi şekilde etkileyebilir. İş gücü kaybının yanı sıra moral ve motivasyon düşüklüğüne yol açabilir. Bu durum hem iş yerinin verimliliğini düşürür hem de diğer çalışanlar üzerinde ek bir yük yaratabilir. Absenteizmin nedenleri bireysel, organizasyonel ve çevresel faktörlere bağlı olarak çeşitlilik gösterebilir.

1. Sağlık Sorunları

Çalışanların işe gitmemesinin en yaygın nedeni sağlık sorunlarıdır. Grip, soğuk algınlığı, baş ağrıları gibi kısa süreli rahatsızlıkların yanı sıra kronik hastalıklar (diyabet, kalp rahatsızlıkları vb.) da uzun süreli devamsızlığa neden olabilir.

Ayrıca depresyon, anksiyete gibi mental sağlık sorunları da absenteizmin önemli nedenleri arasında yer alır. Bu tür rahatsızlıklar genellikle çalışanların iş performansını etkiler ve işe devamsızlık oranlarının artmasına yol açar.

2. Motivasyon Eksikliği ve İş Tatminsizliği

Çalışanlar işlerinde yeterince motive olmadıklarında, işlerine olan bağlılıkları azalır ve bu durum absenteizme yol açabilir. Özellikle monoton, zorlu veya ödüllendirici olmayan işler çalışanlarda motivasyon kaybına neden olabilir.

İş yerindeki stres, yöneticilerle veya iş arkadaşlarıyla yaşanan problemler, kariyer gelişimi fırsatlarının sınırlı olması veya işin getirdiği sorumlulukların adil olmayan bir şekilde dağıtılması gibi nedenler, çalışanların iş tatminini olumsuz etkileyebilir.

3. Stres ve İş Yükü

Aşırı iş yükü veya sürekli stres altında çalışmak, çalışanların hem fiziksel hem de mental sağlığını olumsuz etkileyerek absenteizme neden olabilir. Stres, ayrıca uyku problemleri, yorgunluk ve tükenmişlik (burnout) gibi durumlara yol açabilir. Bunların yanı sıra iş yerinde yaşanan psikolojik baskı, zorbalık veya taciz gibi durumlar, çalışanların kendilerini güvende hissetmemelerine ve işe gelmek istememelerine neden olabilir.

4. Çevresel Faktörler

İş yerine gitmek için kullanılan ulaşım araçlarındaki sorunlar, trafikte geçirilen zaman veya uzun mesafeli yolculuklar çalışanların devamsızlık yapmalarına sebep olabilir. Ayrıca aile üyelerinin hastalığı, çocuk bakımı gibi sorumluluklar da çalışanların işlerini aksatmasına yol açabilir. Özellikle ebeveynler arasında, bu tür yükümlülükler nedeniyle devamsızlık oranlarının arttığı gözlemlenmektedir.

5. Organizasyonel Faktörler

Zayıf liderlik ve yöneticilerle yaşanan problemler absenteizmi tetikleyebilir. Çalışanlar, yeterince takdir edilmediklerinde ya da adil olmayan bir yönetim anlayışıyla karşılaştıklarında, işe bağlılıkları azalır ve devamsızlık oranları artabilir.

Çalışma saatlerinin esnek olmaması, özellikle iş-yaşam dengesi kurmakta zorlanan çalışanlar için bir sorun olabilir. Esneklik sağlanmadığında, çalışanlar devamsızlık yapmayı tercih edebilirler.

6. İş Güvencesi ve Kariyer Beklentileri

İş güvencesinin olmaması veya sürekli işten çıkarılma korkusuyla çalışan bireylerde absenteizm oranları artabilir. Bu tür belirsizlikler, çalışanların motivasyonunu düşürerek işten uzaklaşmalarına yol açabilir. Ayrıca, kariyer gelişim fırsatlarının sınırlı olması veya çalışanların geleceğe dair beklentilerinin karşılanmaması da absenteizmi tetikleyen önemli faktörler arasındadır.

7. İş Yeri Kültürü

Olumsuz bir iş yeri kültürü, çalışanların kendilerini iş ortamında rahat hissetmemelerine ve bu nedenle işe gelmek istememelerine neden olabilir. Pozitif bir çalışma ortamının eksikliği, çalışan bağlılığını zayıflatır.

8. Ekonomik ve Sosyal Faktörler

Çalışanlar, maaşlarının yetersiz olduğunu düşündüklerinde motivasyonları düşebilir ve devamsızlık yapmaya daha meyilli olabilirler. Maddi tatminsizlik, absenteizm üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir.

Çalışanların sosyal yaşamlarında yaşadıkları sorunlar (kişisel ilişkilerde yaşanan zorluklar, ekonomik sıkıntılar vb.) işe devamsızlık yapmalarına neden olabilir.

9. Küresel Sağlık Krizleri ve Diğer Acil Durumlar

Pandemi gibi küresel sağlık krizleri sırasında, çalışanlar hem hastalanma korkusuyla hem de karantina gibi zorunlu nedenlerle işten uzak kalabilirler. Bu tür dönemlerde absenteizm oranları doğal olarak yükselir. Ayrıca depremler, sel baskınları gibi doğal afetler, çalışanların iş yerine ulaşamamalarına veya bu dönemlerde işten uzak kalmalarına yol açabilir.

Absenteizm iş yerinde önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Çeşitli nedenlerle ortaya çıkan bu devamsızlık durumu, bireysel ve organizasyonel açıdan olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, işverenlerin ve yöneticilerin çalışan ihtiyaçlarını dikkate alarak sağlıklı bir çalışma ortamı oluşturmaları ve destekleyici bir liderlik sergilemeleri kritik öneme sahiptir. İş yerindeki kültürü iyileştirmek ve çalışanların kişisel sorunlarına duyarlı olmak hem verimliliği artıracak hem de çalışan bağlılığını güçlendirecektir.

Kaynaklar

Adıgüzel, O., Erdoğan, A. (2014). Çağdaş Bakış Açısıyla İş Gören Devamsızlığı, Nedenleri, Örgüte Etkileri ve Çözüm Önerileri, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi

Şahin, F. (2011). İşe Devamsızlığın Nedenleri, Sonuçları ve Örgütler İçin Önemi, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi

Oğuz, C. (2021). X Otomotiv Firmasında Devamsızlık Nedenleri ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya Üniversitesi, Sakarya

Kandemir, A. (2014). Hastane Çalışanları Arasında Sağlık Sorunları Nedeniyle Yaşanan İşte Var Olmama ve İşe Devamsızlık Davranışı İle Maliyetini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Kömürcü, A. (2021). Otomotiv Yan Sanayi Fabrikasında Mavi Yaka Çalışanların Sağlık Nedenli İşe Devamsızlıklarının Analizi, Yüksek Lisans Tezi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.

S. YILMAZ And S. SÖYÜK, "Farklı Yönleriyle Absenteizm ve Sağlık Çalışanlarındaki Önemi," Journal of Innovative Healthcare Practices , vol.3, no.2, pp.71-92, 2022

Şahin, F. (2011). İşe Devamsızlığın Nedenleri, Sonuçları ve Örgütler İçin Önemi, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi

Türk Tabipler Birliği, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, Erişim: 4 Ekim 2024, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/821173